Een brug van begrip voor mensen in armoede

Mensen die zijn opgegroeid met geld kunnen zich vaak geen voorstelling maken van armoede. Toch leven veel mensen in Nederland in lastige situaties. Op dit moment leven er 540 duizend mensen in armoede. Vanaf januari 2025 zijn hiervan 406 duizend afhankelijk van een uitkering. In Breda moet meer dan zes procent van de inwoners rondkomen van het sociaal minimum. Meer dan twintig procent krijgt hulp, zoals ondersteuning vanuit de Wmo, beschermd wonen, opvang van daklozen of hulp door de Toeslagenaffaire.

Breda

Gemeente Breda werkt hard om armoede te bestrijden. Zo heeft Verbeter Breda het initiatief Samen Anders Denken en Doen opgezet. Het doel is om de kloof tussen arm en rijk in de stad te verkleinen.

Wat blijkt? Het probleem zit vaak in de vijf B’s: Bereikbaarheid, Bekendheid, Betrouwbaarheid, Begrijpelijkheid en Behoeften. Is informatie te volgen? Vertrouwen mensen de organisaties? Weten ze dat deze voorzieningen bestaan? En belangrijker nog: sluit het aanbod aan bij wat mensen écht nodig hebben?

Foutje, bedankt!

Armoede kan iedereen overkomen. Je kunt ontslagen worden, of je relatie loopt op de klippen. Je moet verhuizen, maar vindt geen woning. De stress begint meteen. Zeker als je ook nog allerlei formulieren moet invullen en procedures moet volgen.

Aan het begin heb je misschien nog wat energie. Maar uiteindelijk neemt stress het over. Aan het einde van de maand moet je huur betalen. Maar je hebt minder geld dan voorheen, omdat je nu een uitkering krijgt. En dan krijg je ook nog een boete. Gewoon omdat je een foutje maakte op een formulier. De situatie wordt dan snel onoverzichtelijk. Je raakt in paniek.

Wantrouwen als basis

"Mijn project is ontstaan vanuit boosheid," zegt Sara. "Ik ben gaan kijken naar de regels van de Participatiewet en de Bijstand. Het voelt alsof ze zijn gemaakt vanuit wantrouwen. Veel mensen vallen tussen de regels door. Ik besloot andere mensen óók boos te maken. Want anders verandert er niks."

Spelregels

Sara kent het spel en de regels. De toehoorders niet. En dat is precies de bedoeling. De verwarring zorgt voor stress."Je wilt geen fout maken", legt ze uit. "Dat is ook zo als je een formulier moet invullen. Mensen maken fouten. Niet expres. Toch worden ze erop afgerekend." Een voorbeeld: een vrouw in de gemeente Wijdemeren krijgt een boete van 7 duizend euro. Simpelweg omdat ze een bekende boodschappen liet doen terwijl ze een uitkering had. De gevolgen? Die zijn enorm. Ze kunnen iemands leven compleet overhoop halen. De spelers van Sara's spel krijgen twee minuten. Er ligt een zandloper op tafel. En die tikt. De tijdsdruk maakt het nog stressvoller. Volgens Sara is het spel een spiegel van de werkelijkheid. Elke instantie heeft haar eigen regels. Die kosten veel energie. En mensen hebben juist weinig energie, omdat ze al gestrest zijn. Het is een neerwaartse spiraal.

Tijd en tranen

Geen zorgen. Sara laat het daar niet bij. Ze richtte de fictieve afdeling Participatie op: Het Hulpbureau. De boodschap is scherp. Op een A4-tje staat:

'Bij het aansluiten bij dit programma krijgt het Hulpbureau het eigendom van uw ziel en privacy. Het Hulpbureau heeft het recht om u te bekijken terwijl u slaapt. Als u niet meewerkt kan het Hulpbureau u uw leven afpakken. Meewerken kost enkel uw tijd en tranen.' 

Zwaar? Ja. Maar het komt binnen.

Verdwaalde kat

Niet alleen Sara werkte hard om de problemen zichtbaar te maken in wijken waar veel mensen rond het sociaal minimum leven. Ook de andere studenten van St. Joost gingen de wijken in om praktijkervaring op te doen. Ze leerden samenwerken en zich te verplaatsen in een ander. Soms ging dat over kleine dingen. Zoals een verdwaalde kat in Belcrum. Soms over serieuze zorgen. Zoals een gat in een voetbalkooi. Dat zorgt voor gevaarlijke situaties. Kinderen klimmen erin om bijvoorbeeld een bal terug te halen. De gemeente doet niet altijd iets aan zulke problemen. Niet uit onwil. Sommige dingen blijven onder de radar. Totdat er genoeg aandacht voor komt. Daarom liggen er petities in de bibliotheek. Bezoekers kunnen die ondertekenen. Studenten die erbij staan leggen uit waarom hun project belangrijk is voor Breda.

Regelziek

"Mensen moeten voortdurend alles doorgeven. Alleen maar om te laten zien dat ze niets verkeerd doen", zegt Sara aan het eind van de middag. "Zodat ze niet meer krijgen dan waar ze recht op hebben. Volgens gemeente Breda gaat het meestal om vergissingen, niet om opzettelijke fraude. Als je boodschappen deelt met je vriend, dan ben je ineens een gezamenlijk huishouden. Dan moet je samen dingen aanvragen. Mensen weten dat vaak niet. En toch worden ze erop afgerekend. De mensen die bij deze organisaties werken bedoelen het goed. De wetgeving is simpelweg het probleem."

Copy: Thuur Hutjens